“Otello”, nga Shekspiri, ka qenë prej kohësh i kuptuar si një dramë mbi racën, dashurinë dhe xhelozinë. Por është gjithashtu një dramë mbi ushtarët që përjetojnë atë që tani e quajmë çrregullim i stresit post-traumatik (PTSD).
Në mars 1947, një gjykatës në Bronx, New York, mendoi po kështu kur dënoi një ushtar nga lufta me dënim të shkurtuar burgimi. 23-vjeçari ishte kthyer nga Lufta e Dytë Botërore pas katër vitesh luftimi në Europë dhe ishte i bindur se gruaja e tij e re e kishte tradhtuar dhe përfundoi duke e vrarë atë.
Kur mbërritën policët në vendin e ngjarjes, ushtari “ishte në gjendje plogështie dhe dukej se nuk e kuptonte se gruaja e tij ishte e vdekur.” Para se të dilte në gjyq, ai u dërgua në spital për një vlerësim psikiatrik. Gjyqtari krahasonte veprimin e ushtarit me atë të Otellos dhe shkurtoi dënimin e tij me burgim.
Shekspiri ka paraqitur PTSD-në tek “Otello” përmes veprimeve dhe simptomave të personazhit pas shumë vitësh në luftë. Otello tregon shenja të stresit post-traumatik, si shpërthime të zemërimit, paranojë, depresion dhe sulme epileptike. Ai vuajti nga traumat e luftës, gjë që e çoi në xhelozi dhe dhunë ndaj Desdemonës. Shekspiri përdor gjithashtu karaktere si Lady Percy në “Henry IV” për të ilustruar simptoma të ngjashme me PTSD-në, duke përfshirë ankthin dhe ndjenjën e pafuqisë.
Termi PTSD hyri në fjalor vetëm në fillim të viteve 1980, pas Luftës së Vietnamit. Luftërat e mëparshme kishin emra të tjerë për të, si: lodhja e betejës, zemra e ushtarëve, neuroza e luftës, tronditje nga granatat.
Njerezit sot mund të përjetojnë PTSD edhe prej traumave të tjera të rëndësishme. Disa nga shkaktarët e zakonshëm të PTSD-së përfshijnë abuzimin fizik ose seksual, aksidentet e rënda, dëshmimin e krimeve të dhunshme, fatkeqësitë natyrore si përmbytjet ose tërmetet dhe humbjen e një personi të dashur. Po ashtu, trauma e ndodhur gjatë fëmijërisë, si neglizhenca ose braktisja, mund të shkaktojë pasoja afatgjata. Shumë individë gjithashtu mund të zhvillojnë PTSD për shkak të ngjarjeve të përditshme, si presioni ekstrem në punë, përvojat e rënda të diskriminimit, ose dëshmimi i një akti të dhunshëm, siç mund të ndodhë në situata të luftërave civile apo terrorizmit.
Trajtimi i PTSD-së ka përparuar shumë gjatë dekadave, por ende mbetet një sfidë për shumë individë që përballen me pasojat e traumave të luftës dhe shkaktarët e tjerë të çrregullimit. Siç tregon edhe historia e Otellos, ndikimi i traumës psikologjike ka qenë gjithmonë i pranishëm dhe mbetet një temë e rëndësishme në kuptimin e natyrës njerëzore dhe pasojave të luftës.
Artikuj të sugjeruar:
Burimi: The Atlantic
