Më rastisi të lexoja një letër të botuar nga Story.al, një media online, drejtuar Enada Hoxhës, e cila pretendonte të ofronte një qasje motivuese për një grua që po kalon një periudhë të vështirë. Në sipërfaqe, letra ishte veshur me tone dashamirëse dhe fjali të përzemërta. Megjithatë, sa më shumë e lexoja, aq më qartë shfaqej thelbi i saj i vërtetë: jo mbështetje, por gjykim; jo mirëkuptim, por moralizim; jo solidaritet, por një manual i heshtur se “si duhet të vuajnë gratë”.
Që në rreshtat e parë, autorja i drejtohet Enadës me fjalët: “ti nuk ndalesh së u viktimizuari për të, të lutem, mjaft!” dhe më tej: “mjaft lotove për një burrë”. Dhimbja e saj trajtohet si e tepërt, e lodhshme, e pamjaftueshme për të merituar kaq shumë vëmendje. Kjo qasje rikthen narrativat e vjetra se shprehja e emocioneve është dobësi, se lotët janë turp, se një grua duhet të dijë “ta mbajë veten”.
Le të ndalemi tek thelbi: një grua i thotë një gruaje tjetër se dhimbja e saj është e tepruar. Se duhet ta frenojë. Se duhet ta mbajë, por me masë. Se duhet ta kontrollojë. “Që në çastin që përlotesh e të dridhet zëri i brishtë si trumcak në dimër, e ke ndarë mendjen që të përqafosh rolin e një viktime” shkruhet në letër. Ky lloj komunikimi, pavarësisht se duket si këshillë miqësore, mbart një gjuhë kontrolluese. Mbi Enadën vihet një barrë për të qenë “e fortë”, për të mos u treguar “viktimë”, për të mos qenë shumë emocionale, shumë e trishtuar, shumë vulnerabël. Pra, për të mos qenë plotësisht njeri.
Letra shkon edhe më tej dhe përpiqet të krahasojë dhimbjen e Enadës me dhimbjet e tjera të grave, duke renditur një listë situatash tragjike: nga gratë që përballen me kancerin, te ato që kanë humbur fëmijë, e deri te gratë e varfra që “s’u del koha as të bien në depresion”. Sipas kësaj logjike, askush nuk paska të drejtë të flasë për dhimbjen e vet, sepse gjithmonë ekziston dikush “me më shumë dhimbje”. Por dhimbja nuk është garë. Nuk matet, nuk peshoret dhe nuk duhet të përdoret kurrë për t’i mbyllur gojën dikujt që vuan.
Ironikisht, ndërkohë që letra pretendon t’i flasë Enadës “si grua”, ajo riprodhon rregullat që shoqëria u ka imponuar grave ndër shekuj: të heshtin, të durojnë, të mos e teprojnë me emocionet, të mos duken të paqëndrueshme, të mos i ngarkojnë të tjerët me vuajtjen e tyre. Frazat si “ai të bëri të dukeshe si një lunatike kontrolluese” dhe nënteksti i vazhdueshëm i viktimizimit na rikthejnë në kohët kur çdo shprehje e dhimbjes etiketohej si histeri.
Unë vetë, ndërkohë, jam duke u përballur me një humbje personale – një humbje që vjen nga vdekja e papritur, ajo lloj humbjeje që të tund themelet dhe të detyron të rindërtosh veten nga hiri. Dhe megjithëse çdo qelizë e imja e di sa e tmerrshme është kjo, nuk më shkon ndër mend ta krahasoj dhimbjen time me të Enadës. Sepse humbja ime është e imja dhe humbja e saj është e saj. Të dyja vlejnë, të dyja janë të vërteta dhe nuk ka asnjë arsye për t’i peshuar me njëra-tjetrën. Madje guxoj të pranoj se ka momente kur e shoh humbjen në një aspekt më filozofik dhe fjalët e Ralph Waldo Emerson më duken vërtet të sakta: “Of all the ways to lose a person, death is the kindest” – mes gjithë mënyrave për të humbur dikë, vdekja është ajo që të godet më butë.
Prandaj, këto thirrje që u kërkojnë njerëzve “të forcohen”, “të mos viktimizohen, “të mos e teprojnë me lotët”, në fakt janë presione të vjetra të stolisura me fjalë të reja. Forca nuk është të ngrihesh menjëherë, të fshish lotët dhe të shtiresh sikur s’ka ndodhur asgjë. Forca është të pranosh që je rrëzuar. Forca është t’i lejosh sytë të lotojnë kur të dhemb, të thuash “nuk jam mirë sot” pa u fshehur, të mos mbash maska se mos bezdiset dikush. Forcë është të mos mbash peshën e pritshmërive të të tjerëve mbi shpatullat e tua. Mbi të gjitha, forcë është ta vuash dhimbjen në mënyrën tënde, jo në mënyrën që të tjerët presin nga ti.
Nëse duam t’i mbështesim gratë dhe burrat - Enadën, mua, ty, të gjithë - duhet të fillojmë duke hequr dorë nga rregulloret absurde se si duhet të ndjejmë. Dhimbja nuk ka formë të vetme, nuk ka afat skadence, nuk ka manual. Vulnerabiliteti nuk është dobësi, por është prova më e pastër se jemi njerëz.
Solidariteti i vërtetë nuk ndërtohet duke dhënë qortime publike, por duke dëgjuar pa paragjykim, duke mirëkuptuar pa presion, duke respektuar plagët që nuk i shohim dot. Dhimbja e Enadës është e saj dhe ajo meriton ta përjetojë pa u shtirur, pa u kufizuar, pa u gjykuar.
Dhe ne, nëse duam të jemi vërtet pranë njëri-tjetrit, duhet të fillojmë nga e vetmja gjë që ka funksionuar gjithmonë: duke dëgjuar. Në fund të fundit, askush nuk është shëruar ndonjëherë nga një leksion i panevojshëm e i pakërkuar; por shumë janë shëruar nga prania e dikujt që thjesht ka ditur të dëgjojë.
– Shkruar nga Sindi Salaj, kryeredaktore e Anabel, që nuk e mat forcën e njerëzve me numrin e herëve që nuk kanë qarë.
